در گزارش كنكوری مطرح شد؛
شیخ مفید بنیانگزار فقه و اندیشه سیاسی شیعه
به گزارش کنکوری پژوهشگر تاریخ اسلام ضمن اشاره به تلاشهای شیخ مفید در گفتمان سازی سیاسی شیعه، اظهار داشت: شیخ مفید برای نخستین بار در تاریخ شیعه پس از عصر غیبت، فقه سیاسی را در کتب فقهی بیان نمود.
حجت الاسلام محمدجواد یاوری استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به سوم ماه مبارک رمضان، مصادف با سالگرد ارتحال شیخ مفید (ره)، بیان داشت: جناب شیخ مفید عالمی بزرگ و فرزانه، فقیه و محدّث و به اعتبار دیگر نمادی از یک مرجعیت کامل برای جامعه شیعه و الگویی تمام عیار برای مرجعیت، در طول تاریخ تشیع بوده است.
پژوهشگر تاریخ اسلام در ادامه اضافه کرد: اگر بخواهیم کارکردهای نهاد مرجعیت را به صورت جامع و کامل متوجه شویم، مرور زندگی جناب شیخ مفید (ره) در طول تاریخ تشیع، یک لزوم است. شیخ مفید (ره) در بغداد و در جایی سکونت داشته است که سالیان متمادی بعنوان مرکز علم و اجتهاد شناخته می شده و حاکمیت بنی العباس در آن برهه تاریخی و انتخاب بغداد بعنوان مرکز حکومت سبب شده بود که تفکرات حکومت عباسی و حمایت هایی که آنان از این تفکرات داشتند در آنجا رشد و رواج پیدا کند. تفکراتی مانند معتزله و اشاعره و جریان ها و نحله های فکری که صدمه های جدی برای اسلام و برای جامعه اسلامی داشتند. در آن مقطع، جریانات فکری و اعتقادی وجود داشتند که بعضاً عقاید و نظامات فکری شیعه را زیر سوال برده و تخریب می کردند و یا عقاید انحرافی حتی خارج از جریانات مشهور معتزله و اشاعره در آن فضا رشد پیدا می کردند. که اگر بخواهیم تشبیهی با وضعیت امروز داشته باشیم مانند تفکرات انحرافی مربوطه به مهدویت را می توانیم مثال بزنیم. تفکراتی که امروزه با هدایت دشمنان تلاش در انحراف عقاید صحیح مهدوی داشته و تلاش دارند آنرا به نفع جریان یا افراد خاصی مصادره نمایند.
اولین اقدام شیخ مفید بررسی نیازهای جامعه شیعی
حجت الاسلام محمدجواد یاوری ضمن اشاره به نخستین اقدام مهم جناب شیخ مفید (ره) پس از رحلت استاد بزرگوارشان مرحوم شیخ صدوق (ره) و قبول مسئولیت زعامت شیعیان، اضافه کرد: این عالم وارسته بعنوان مرجع شیعیان، وضع موجود جامعه شیعه را به دقت رصد می کند، نیازهای جامعه شیعه را می بیند و بررسی و تحلیل می کند و از طرفی، صدمه ها و بحران های تشیع را به دقت ملاحظه و برای رفع هر یک از این مشکلات برنامه ریزی می نماید. نخستین برای حل مسائل و مشکلات و برای راحت نمودن دسترسی شیعه به باورها و اعتقادات صحیح و اصیل شیء نمایندگانی را در مناطق مختلف قرار می دهد و تعیین می نماید. بعنوان مثال شیخ مفید در صاغان مشهد، ساری مازندران، دینه ور و شامات نماینده تعیین می کند و مجموعه شبهات سوالات و نیازهایی که جامعه شیعه در آن مناطق دارد را دریافت می نماید و مردم به واسطه این نمایندگان، سوالات و پرسش ها و نیازهای خویش را برای شیخ مفید می فرستند که این اقدام جناب شیخ مفید (ره) یکی از کار کردهای بسیار مفید از جانب نهاد مرجعیت آن روز بوده است که بعدها به واسطه همین سوالات و شبهات و پاسخ هایی که وی می دهد کتبی از جانب جناب شیخ تألیف می شود که همچون آن کتب میتوان به کتاب المسائل الصاغانیه، المسائل الخوارزمیه و… اشاره نمود.
ارسال مبلغ از جانب شیخ مفید به مناطق شیعه نشین
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه مساله تبلیغ باورهای شیعه در آن دورانی که بنی العباس حاکم بر جامعه هستند خیلی سخت و مشکل بوده است، خاطرنشان کرد: در آن دوره ای که مذهب و مکتب خلفای عباسی به جای اسلام راستین ترویج می شود، شیخ مفید (ره) مبلغانی به مناطق مختلف شیعه نشین، که حتی تعداد اندکی شیعه داشتند، می فرستد تا باورهای شیعه را برای مردم بیان کنند و جامعه شیعی و تشیع را حفظ می نماید.
پاسخ به سوالات و شبهات در مرکز حکومت بنی العباس
پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به اینکه در سیره و سنت شیخ مفید (ره)، پاسخ به سوالات و شبهات در محافل علمی و فقهی مرکزیت حکومت آن روز یعنی بغداد به وفور اتفاق افتاده است اظهار داشت: مهم تر از مباحثات علمی از طرف شیخ مفید، تلاش و اقدامات تحسین برانگیز و فوق العاده در تولید محتوا جهت تبیین باورها و عقاید صحیح امامیه است. در اواخر عمر شریف جناب شیخ مفید (ره)، شاهد تألیف کتاب «اوایل المقالات» هستیم که جناب شیخ در این کتاب، مرامنامه و باور نامه شیعیان را بیان می کند. در این کتاب هم عقاید و باورهای صحیح شیعیان و هم باورهای ناثواب معتزله، اشاعره و دیگر نحله های فکری به دقت بیان می شود
پایه گذار ی فقه و اندیشه سیاسی شیعه از جانب شیخ مفید (ره)
حجت الاسلام محمدجواد یاوری ضمن اشاره به یکی از مهم ترین فعالیتهای شیخ مفید در جایگاه مرجعیت، در مورد پرداختن به گفتمان سیاسی شیعه، خاطرنشان کرد: نخستین کسی که در تاریخ شیعه پس از عصر غیبت، در کتب فقهی، فقه سیاسی را مطرح می نماید شیخ مفید (ره) است. وی در کتاب مهم «المقنعه» برای نخستین بار فقه سیاسی شیعه را تبیین می کند و روایاتی که ناظر به حکومت فقیه در عصر غیبت است را به خوبی تبیین می نماید. حکومت و مشروعیت آن و اینکه چه کسی حق حکومت دارد را تعریف می کند و در ادامه می گوید: «امام سلطان اسلام است و فقیه جانشین سلطان اسلام است». حکومت بنی العباس را به شکل جدی نقد نموده و آنرا زیر سوال می برد و حتی دولت شیعی آل بویه را که در آن دوره در خدمت آل عباس هستند را هم نقد می کند و حتی کار ویژه هایی برای حکومت آل بویه تعریف می کند و خطاب به آنان می گوید: شما باید حق مردم را بگیرید، اسلام را پیاده کنید و با کسانی که به اسلام صدمه می زنند جهاد کنید، امر به معروف و نهی از منکر نمائید و در واقع شرح وظایفی برای مجموعه دولتمردان شیعه، معلوم و مشخص می نماید که مبتنی بر فقه و اندیشه سیاسی است.
شیخ مفید قائل به مطلقه بودن ولایت فقیه
استاد حوزه علمیه در ادامه اظهار داشت: جناب شیخ مفید (ره) اعتقاد دارد که ولایت فقیه، مطلقه است یعنی فقیه بایستی بعنوان جانشین امام معصوم، هم فتوی دهد، هم قضاوت کند و هم اینکه اجرای حدود الهی نماید و تقریباً تمامی وظایفی را که امام معصوم بر عهده دارد، انجام دهد. خیلی از علمای شیعه حتی علمای معاصر معتقدند که شیخ مفید نخستین بار مطلقه ولایت فقیه را مطرح نموده است و قریب به هزار سال بعد، خلف صالح علمای متقدم، حضرت امام خمینی (ره) با بسط، گسترش و تبیین ولایت مطلقه فقیه، آنرا عملیاتی نمود و انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را پایه گذاری کرد.
مبارزه با شبهات و انحرافات درباره مهدویت
پژوهشگر تاریخ اسلام ضمن اشاره به مبحث مهدویت بعنوان یکی چالش های مهم بنیادین فکری شیعه در آن دوره، اظهار داشت: بعد از شروع غیبت کبرای امام عصر (عج) در سال ۳۲۹ هجری قمری و طولانی شدن غیبت حضرت، در بین شیعیان شبهاتی به وجود آمد که باعث تهدید باورها و اعتقادات شیعه شده و می رفت تا زمینه ساز بحران های سیاسی و اجتماعی گشته و جامعه شیعه را گرفتار تشطط نماید. در این زمان جناب شیخ مفید (ره) کارویژه دیگری را برای نهاد مرجعیت تعریف می کند و به مساله مهدویت به صورت جدی می پردازد و جریان ظهور، علایم و نشانه های ظهور حضرت و شبهاتی که پیرامون مهدویت است را در چارچوب چند کتاب و همچون کتاب «الفصول العشره فی الغیبه» را به نگارش در می آورد و مساله ای را که می رفت تا به بحران برای تشیع آن روز بدل شود به فرصتی مغتنم تبدیل کرد. جناب شیخ مفید (ره) در دفاع از کیان و باورها و اعتقادات تشیع بسیار پرقوت و استوار می ایستد و مقاومت می کند و در مقابل وضعیت سیاسی اجتماعی و فرهنگی در بغداد آن زمان، حاضر نیست به هر قیمتی زیر بار حکومت بنی عباس و دولتمردان حکومت برود تا آنجا که این دفاع از حقانیت شیعه سبب شد که دو بار از شهر بغداد تبعید شود که بعدها دولت مردان آل بویه، شیخ مفید (ره) را به بغداد بازگرداندند.
شاگرد و نخبه پروری برای جامعه شیعه
حجت الاسلام محمدجواد یاوری با اشاره به اینکه مبحث شاگرد و نخبه پروری شیخ مفید (ره) از مهم ترین اقدامات وی می باشد خاطرنشان کرد: در پای کرسی علمی و فقهی ایشان آن چنان شاگردان برجسته ای تربیت شدند که هر یک از این شاگردان در سالهای بعد، خود صاحب مکتب علمی و فقهی شدند. همچون برجسته ترین شاگردان شیخ مفید، جناب شیخ طوسی (ره) ملقب به شیخ الطائفه است که کتب ایشان جز کتب اربعه شیعه می باشد و حتی جایگاه و منزلت علمی ایشان در در مواقعی بالاتر از منزلت استاد خود قرار می گیرد و تا بدان جا رشد می کند که حوزه علمیه نجف را بنا می نهد. همچون شاگردان بسیار مهم او، سید رضی و سید مرتضی هستند که هر یک از این علمای بزرگ، تاثیر گذار در تاریخ علمی، سیاسی، اجتماعی و تمدنی جامعه شیعه هستند.
شیخ مفید الگوی جوامع و محافل علمی
وی در انتها اضافه کرد: در بیانی کلی اگر بخواهیم نمادی از علم و اجتهاد و تولید علم برای مراکز علمی و فقهی و دانشگاهی مثال بزنیم، اساسا شخصیت بزرگی همچون شیخ مفید می تواند بهترین نمونه و مثال باشد تا جویندگان علم و فضیلت و محافل علمی با این شخصیت بزرگ جامعه شیعه آشنا شده و حرکتی عظیم را برای تولید علم آغاز نمایند. جنبش علمی که شیخ مفید بعد از آغاز غیبت کبرای حضرت حجت (سلام الله علیه) آغاز نمود، در طول تاریخ شیعه بی بدیل و بی نظیر است بگونه ای در حوزه علوم انسانی و اسلامی، هیچ پژوهشگری وجود ندارد که بی نیاز از آثار جناب شیخ مفید (ره) باشد.
منبع: konkoorist.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب